برآیند بازدهی بازارهای مختلف در شش ماه گذشته، ناامیدی سرمایه‌گذاران بوده است. بر اساس داده‌های مرکز آمار، تورم نقطه به نقطه منتهی به شهریورماه 1401 به 49.7 درصد رسیده است و بر اساس تغییرات شاخص‌كل قيمت خانوارهای كشور، تورم در شش ماه اخیر 26.6 درصد بوده است. در میان بازارهای اصلی، بورس زیان‌ده بوده و دیگر بازارها نیز نتوانستند از تورم پیشی بگیرند و بدین ترتیب تا بدین جای کار، سرمایه‌گذاران در برابر ریسکی که متحمل شده‌اند، پاداش مناسبی کسب نکرده‌اند.
تداوم ناامیدی در بین سهامداران
سهامداران خسته و زیان‌دیده، انتظار داشتند که سال جدید برای آن‌ها خوش‌یمن باشد، انتظاری که تا خردادماه رنگ واقعیت به خود گرفته بود. شاخص‌کل بورس در یک رالی صعودی از محدوده یک میلیون و 367 هزار واحد خود را به کانال یک میلیون و 600 هزار واحد در انتهای اردیبهشت ماه رساند تا بحث شکستن مقاومت معروف شاخص‌کل داغ شود. بازدهی بورس در سه ماه نخست امسال 12.6 درصد بود ولی در آخرین روز شهریور ماه، نماگر بازار پایین‌تر از نقطه آغازین خود در سال جاری ایستاد و بدین ترتیب بورس تنها بازار زیان‌ده، در بین بازارهای اصلی است. از نظر حسی سهامداران بر این باور بودند که سال 1401 سال پرسودی خواهد بود و در تایید نظر خود، عقب ماندن بورس از تورم، افت قابل توجه قیمت سهام و رسیدن بسیاری از نمادها به زیر ارزش ذاتی را به عنوان ادله منطقی عنوان می‌کردند. با این حال در روی دیگر سکه، تداوم مذاکرات فرسایشی، کاهش قابل توجه نرخ کامودیتی‌ها، رکود اقتصاد جهانی در سایه جنگ روسیه و اوکراین، خروج قابل تامل نقدینگی از بازار سرمایه، خارج شدن بورس از اولویت‌های اقتصادی دولت، افزایش قیمت مواد اولیه و هزینه تولید و قیمت‌گذاری دستوری محصولات راه را برای تداوم صعود دماسنج بازار سد کرده است. از سوی دیگر نفت در شش ماه اخیر 25 درصد افت داشته، هر تن مس نیز کاهش 27 درصدی تجربه کرده و دیگر کامودیتی‌ها نیز روند نزولی داشته‌اند. زمستان سرد و افزایش هزینه انرژی در اروپا، چشم‌انداز روشنی از اقتصاد جهانی پیش روی سهامداران نگذاشته است. تنها نکته مثبت برای سهامداران، افت دسته‌جمعی در بازار رمزارزهاست. بیت‌کوین در شش ماه اخیر بیش از 50 درصد افت داشته و اتفاقی که برای رمزارز لونا رخ داد، ترس سرمایه‌گذاران برای کوچ از بازار سرمایه به سمت بازار ارز دیجیتال افزایش داده است. اگر با عینک خوشبینانه به بورس نگاه کنیم، می‌توان انتظار داشت با انتشار گزارش‌های شش ماهه، شاخص‌کل از محدوده حمایتی که اکنون در آن قرار دارد، یک موج صعودی را آغاز کند اما برای تداوم این موج صعودی نیاز به محرک‌های اقتصادی و سیاسی قدرتمندی دارد.
غافل‌گیری در بازار خودرو
شاید انتظار فعالان بازار خودرو در سال جاری، تداوم روند صعودی قیمت خودروها همسو با نرخ تورم و کسب بازدهی مناسب از این بازار بود. مسیر صعود قیمت انواع خودرو در سال گذشته از رخدادهای سیاسی و اقتصادی گزندی ندید. برای مثال قیمت پژو 206 تیپ 2 به عنوان یکی از نمادهای اصلی این بازار در سال 1400 از حدود 200 میلیون به 260 میلیون تومان رسید. روند صعودی قیمت‌ها در بازار خودرو در سه ماه نخست امسال ادامه یافت به نحوی که قیمت پژو 206 در اواخر خرداد به مرز 300 میلیون تومان رسید و بازدهی 12 درصدی بر جای گذاشت. اما تابستان بازار خودرو آن قدرها هم داغ نبود. عرضه خودرو در بورس کالا نشان داد، بخش قابل توجهی از تقاضا در بازار خودرو به دلالان اختصاص دارد چرا که برخی خودروها همانند شاهین به قیمت پایه در بورس کالا معامله شدند؛ این مسئله نشان می‌دهد به اندازه نیاز متقاضیان واقعی، عرضه در این بازار وجود دارد. از سوی دیگر زمزمه حذف قرعه‌کشی در بین برخی محصولات خودروسازان و همچنین آزاد شدن واردات خودرو، ترمز رشد قیمت را در این بازار کشیده است. متوسط سود خریداران خودرو در شش ماه نخست سال حدود 10 درصد بوده است.
طلا، در میان اونس و دلار
طلا در بازار ایران در بین دو متغیر اصلی در ارزش‌گذاری مانده است. اونس طلا در مقابل روند رو به رشد شاخص دلار حرفی برای گفتن ندارد و این روزها در میانه کانال 1600 دلار در حال نوسان است. اگر چشم‌انداز سرمایه‌گذاران داخلی نسبت به آینده دلار کاهش یا حتی ثبات قیمت بود، باید این روزها سکه و طلای آبشده پایین‌تر از نرخ ابتدای سال، معامله میشد. با این حال هر قطعه سکه طرح جدید از میانه کانال 12 میلیون تومان به میانه کانال 14 میلیون تومان رسیده است. بدین ترتیب بازدهی هر قطعه سکه تمام در شش ماه نخست سال 14.5 درصد بود. هر گرم طلای 18 عیار اما بازدهی کمتری داشته است و در شش ماه نخست سال 8.4 درصد رشد داشته است. اختلاف بازدهی بین طلای آبشده و سکه نشان می‌دهد حباب در بازار سکه رو به افزایش است. تثبیت نسبی قیمت سکه در روزهای اخیر آن هم در شرایطی که اونس روند نزولی خود را ادامه می‌دهد، بیانگر افزایش حباب سکه در روزهایی است که دلار نوسان خاصی ندارد. تا زمانی که سیاست فدرال رزرو برای نرخ بهره افزایشی باشد، نمی‌توان انتظار رشد بهای جهانی طلا را داشت.
بیم و امید در بازار ارز
بازار ارز همواره پیشتاز نشان دادن واکنش در برابر رخدادهای سیاسی و اقتصادی بوده است. با این حال این روزها به نظر می‌رسد فعالان بازار ارز، منتظر شنیدن خبرهای موثق‌تری از مذاکرات هستند. دلار در بازار آزاد کار خود را با نرخ 26300 تومان در سال جاری آغاز کرد. آمار رسمی از قیمت دلار در بازار آزاد وجود ندارد و گاهی اوقات ناظران برای تخمین نرخ دلار از نرخ تتر یا نرخ برابری درهم امارات استفاده می‌کنند. نرخ دلار در بازار توافقی به 30هزار و300 تومان در انتهای تابستان رسید و این در حالی است که دلار در بازار آزاد با نرخ 31 هزار و 300 تومان داد‌و‌ستد میشد. اگر مبنای بازدهی بازار ارز در شش ماه نخست سال را نرخ دلار در بازار آزاد در نظر بگیریم، بازدهی این بازار 20 درصد بوده است. نکته قابل توجه در بازار ارز، برابری نرخ دلار و یورو در هفته‌های اخیر است.
مسکن، همچنان رو به جلو
بازار مسکن در حالی پربازده‌ترین بازار در شش ماه نخست سال بود که این بازار هم همچنان از نرخ تورم جا مانده است. بر اساس گزارش مرکز آمار میانگین هر مترمربع مسکن در تهران در اسفندماه 1400 حدود 36 میلیون و 500 هزار تومان بوده که این نرخ در مردادماه امسال به 45 میلیون و 148 هزار تومان رسیده است. با توجه به این موضوع بازدهی مسکن در طی شش ماه اخیر 23.5 درصد بوده است و از دیگر بازارهای اشاره شده، بازدهی بیشتری داشته است. البته نرخ رشد قیمت مسکن در شهرهای مختلف متفاوت است و باید حجم اندک معاملات و نقدشوندگی پایین این بازار را نیز در نظر گرفت. وعده ساخت 4 میلیون واحد مسکونی در چهار سال نتوانسته ترمز رشد قیمت در بازار مسکن را بکشد. پیشرفت ساخت مسکن در این طرح کمتر از انتظار بوده و زمزمه‌های تغییر در راس این وزارت‌خانه به تشدید رکود تورمی در این بازار دامن زده است.
چاپ شده در مجله تجارت فردا/ 9 مهرماه 1401
